Powyższa publikacja to kolejny tom z serii Eksperci odpowiadają na pytania lekarzy praktyków. Składa się ona z 48 pytań i odpowiedzi dotyczących określonych problemów diagnostycznych i terapeutycznych. Przy doborze zagadnień autorzy kierowali się przede wszystkim ich przydatnością kliniczną. Zawarte w niniejszej monografii odpowiedzi przedstawiają zarówno niezależne poglądy poszczególnych autorów, jak i doświadczenia własne, nie są zaś efektem uzgodnień w ramach kolegium redakcyjnego.
Rak jajnika, rak szyjki macicy i rak trzonu macicy to najczęściej występujące nowotwory narządów płciowych kobiety. Ponad połowa z nich rozpoznawana jest w zaawansowanym stadium (stopień III i IV). Co roku z powodu tych chorób nowotworowych umiera w Polsce kilka tysięcy kobiet. Za największą liczbę zgonów spośród pierwotnych nowotworów żeńskiego układu płciowego, zarówno w Polsce, jak i na świecie, odpowiada rak jajnika. W Polsce niepokojący jest natomiast wzrost umieralności na raka endometrium. Trend ten jest godny odnotowania i szczegółowej analizy, gdyż w innych krajach Unii Europejskiej umieralność z powodu tego nowotworu powoli, ale stopniowo się zmniejsza. Dynamiczny w ostatnich latach rozwój medycyny zaowocował dostępem do nowoczesnych metod diagnostycznych oraz terapii przeciwnowotworowych. Rozległe zabiegi chirurgiczne w wielu przypadkach zostały zastąpione zabiegami oszczędzającymi narząd płciowy. Znacząco zwiększyła się skuteczność chemioterapii uzupełniającej. Wprowadzenie do terapii podtrzymującej tzw. inhibitorów PARP, takich jak niraparyb, olaparyb, dostępnych w formie leków doustnych, było także znaczącym przełomem. Ważne miejsce w leczeniu chorych na nowotwory ginekologiczne zajmuje również immunoterapia z udziałem przeciwciał skierowanych przeciwko receptorowi programowanej śmierci typu 1 (PD-1, programmed death receptor type 1):: pembrolizumabu oraz dostarlimabu. W ślad za tymi zmianami ukazują się aktualizacje wytycznych towarzystw naukowych - m.in. Europejskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (ESMO), Europejskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej (ESGO, European Society of Gynaecological Oncologyu National Comprehensive Cancer Network (NCCN), Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej (PTGO). Mimo znaczącego postępu nadal pozostaje wiele problematycznych kwestii, z którymi może się w swojej praktyce zetknąć lekarz. Tym właśnie zagadnieniom poświęcono kolejny, piąty już tom serii „Eksperci Odpowiadają na Pytania Lekarzy Praktyków”. Znani i cenieni onkolodzy z różnych ośrodków naukowych w Polsce odpowiadają na; pytania związane z kompleksowym leczeniem chorych na nowotwory kobiecych narządów płciowych. Atutem niniejszej książki jest to, że poza aktualną wiedzą naukową, popartą cytowaniem światowego piśmiennictwa, przekazuje ona także wiedzę praktyczną zdobytą podczas wieloletniej praktyki. Niniejsza publikacja składa się z 48 pytań i odpowiedzi dotyczących określonych problemów diagnostycznych i terapeutycznych. Przy doborze zagadnień kierowaliśmy się przede wszystkim ich przydatnością kliniczną. Mamy nadzieję, że przejrzysty układ publikacji uwzględniający podział na poszczególne nowotwory i zawarta w niej wiedza praktyczna, dotycząca głównie problemów pojawiających się w codziennej praktyce, zwiększy walory edukacyjne tej pozycji. Mamy nadzieję, że sprosta ona aktualnym oczekiwaniom i potrzebom lekarzy onkologów. Zawarte w niniejszej monografii odpowiedzi przedstawiają zarówno niezależne poglądy poszczególnych autorów, uwzględniające dane pochodzące z najnowszych doniesień naukowych, jak i doświadczenia własne, nie są zaś efektem uzgodnień w ramach kolegium redakcyjnego. Wszystkim współautorom serdecznie dziękujemy za trud włożony w przygotowanie tej unikatowej publikacji. Z ogromną przyjemnością oddajemy w Państwa ręce tę książkę. Jesteśmy przekonani, że okaże się ona przydatna w bibliotece lekarza onkologa, a największą satysfakcję sprawi autorom fakt, że przekaza¬na wiedza przyczyni się do podejmowania trafnych decyzji terapeutycznych. Zachęcamy Państwa do lektury. Prof. dr hab. n. med. Marek Wojtukiewicz Prof. dr hab. n. med. Mariusz Bidziński
1. RAK SZYJKI MACICY 1. W jakich przypadkach nowo rozpoznanego raka szyjki macicy leczenie systemowe jest niezbędne? Odpowiada Anna Dańska-Bidzińska 2. Czy stosowanie chemioterapii neoadiuwantowej jest uzasadnione u chorych na raka szyjki macicy? Odpowiada Anna Dańska-Bidzińska 3. ]ak leczyć systemowo chore na nawrotowego raka szyjki macicy? Odpowiada Anna Dańska-Bidzińska 4. Jakie powikłania mogą wystąpić i jak im zapobiegać w trakcie realizacji programu lekowego B.l 16.? Odpowiada Anna Dańska-Bidzińska 5. Jakie są wyniki leczenia inhibitorami punktów kontrolnych chorych na raka szyjki macicy? Odpowiada Marek Jasiówka 6. Jak leczyć systemowo chorą na raka szyjki macicy będącą w ciąży? Odpowiada Jakub Rzepka 7. Jaki jest wpływ leczenia systemowego stosowanego u chorej na raka szyjki macicy będącej w ciąży na rozwój płodu? Odpowiada Jakub Rzepka 8. Kiedy należy planować zakończenie ciąży u chorej leczonej cytostatykami z powodu raka szyjki macicy? Odpowiada Jakub Rzepka 9. Jaką rolę w leczeniu chorych na zaawansowanego lub nawrotowego raka szyjki macicy odgrywają inhibitory angiogenezy? Odpowiadają Ewa Klank-Sokołowska i Marek Wojtukiewicz 10. Czy istnieją skuteczne metody zapobiegania nefrotoksyczności cisplatyny? Odpowiada Lubomir Bodnar 2. RAK TRZONU MACICY 11. Czy wielochorobowość ogranicza możliwości leczenia systemowego chorych na raka trzonu macicy i inne nowotwory ginekologiczne? Odpowiada Dagmara Klasa-Mazurkiewicz 12. Które chore na raka trzonu macicy wymagają bezwzględnie zastosowania leczenia systemowego? Odpowiada Dagmara Klasa-Mazurkiewicz 13. Czy nowa klasyfikacja molekularna raka trzonu macicy rozszerzyła wskazania do leczenia systemowego? Odpowiada Szymon Piątek 14. Jaka jest rola immunoterapii w leczeniu chorych na raka trzonu macicy? Odpowiadają Ewa Klank-Sokołowska i Marek Wojtukiewicz 15. Jak leczyć systemowo chore na raka endometrium powyżej 75. roku życia? Odpowiada Marek Jasiówka 16. Jaką rolę odgrywa hormonoterapia u chorych na nawrotowego raka endometrium? Odpowiada Szymon Piątek 17. Jaka jest rola hormonoterapii u chorych z wczesnymi postaciami klinicznymi raka trzonu macicy? Odpowiada Szymon Piątek 18. Jak leczyć systemowo chore na nawrotowego raka trzonu macicy? Odpowiada Lubomir Bodnar 19. Kiedy należy rozważyć leczenie chirurgiczne w przypadku nawrotu raka trzonu macicy? Odpowiada Agnieszka Rychlik 20. Jaka jest rola badań genetycznych u chorych na raka trzonu macicy? Odpowiada Agnieszka Rychlik 3. NABŁONKOWE NOWOTWORY JAJNIKA 21. Czy w przypadku guzów o granicznej złośliwości uzasadnione jest zastosowanie leczenia systemowego? Odpowiada Piotr Sobiczewski 22. Jaka jest rola chemioterapii neoadiuwantowej u chorych na zaawansowanego raka jajnika? Odpowiada Paweł Blecharz 23. Jak leczyć chorą na zaawansowanego raka jajnika będącą świadkiem Jehowy? Odpowiada Paweł Blecharz 24. Jak postępować u chorych na raka jajnika, u których występuje uczulenie na sole platyny? Odpowiada Lubomir Bodnar 25. Które chore na raka jajnika mogą odnieść korzyść z leczenia inhibitorami PARP? Odpowiada Radosław Mądry 26. Jaka jest rola leczenia podtrzymującego inhibitorami angiogenezy u chorych na raka jajnika? Odpowiada Anita Chudecka-Głaz 27. Jak leczyć chorą na zaawansowanego raka jajnika z podniedrożnością? Odpowiada Anita Chudecka-Głaz 28. Jak leczyć chorą na zaawansowanego raka jajnika z niewydolnością nerek? Odpowiada Lubomir Bodnar 29. Jakie leczenie zastosować u chorych na platynoopornego raka jajnika? Odpowiadają Ewa Klank-Sokołowska i Marek Wojtukiewicz 30. Jaka jest rola wtórnej chirurgii cytoredukcyjnej u chorych na nawrotowego raka jajnika? Odpowiada Mariusz Bidziński 31. Jak stosować leczenie hematopoetycznymi czynnikami wzrostu u chorych na raka jajnika? Odpowiada Marek Jasiówka 32. Czy dootrzewnowa chemioterapia w hipertermii jest skuteczną metodą leczenia chorych na zaawansowanego raka jajnika? Odpowiada Mariusz Bidziński 33. W jakich przypadkach można odstąpić od leczenia systemowego u chorych na raka jajnika? Odpowiada Marek Jasiówka 34. Jaka jest rola badań genetycznych u chorych na raka jajnika? Odpowiada Radosław Mądry 35. Jakie problemy żywieniowe mogą wystąpić u chorych na raka jajnika? Odpowiada Maciej Stukan 36. Jaka jest rola markerów nowotworowych u chorych na raka jajnika? Odpowiada Maciej Stukan 4. NIENABŁONKOWE NOWOTWORY JAJNIKA 37. Czy leczenie systemowe jest jedynym sposobem terapii chorych na zaawansowanego klinicznie ziarniszczaka? Odpowiada Agnieszka Rychlik 38. W jakich przypadkach można odstąpić od leczenia uzupełniającego u chorych z guzami wywodzącymi się ze sznurów płciowych? Odpowiada Włodzimierz Sawicki 39. Czy istnieją metody zapobiegające toksycznemu wpływowi leczenia systemowego na gonady? Odpowiada Anna Dańska-Bidzińska 40. Które chore z guzami germinalnymi jajnika nie wymagają adiuwantowego leczenia systemowego? Odpowiada Włodzimierz Sawicki 41. Czy wysokodawkowa chemioterapia ma zastosowanie w leczeniu chorych z nawrotowymi guzami germinalnymi jajnika? Odpowiada Lubomir Bodnar 42. Jakie metody zachowania płodności można zastosować u chorych z rozpoznaniem złośliwych nowotworów germinalnych jajnika? Odpowiada Mariusz Bidziński 43. W jakim czasie po leczeniu systemowym guza germinalnego jajnika powraca jego funkcja hormonalna i generatywna? Odpowiada Andrzej Witek 5. CIĄŻOWA CHOROBA TROFOBLASTYCZRIA 44. Jakie są zasady zastosowania leczenia systemowego u chorych na ciążową chorobę trofoblastyczną? Odpowiada Małgorzata Kuc-Rajca 45. Jak monitorować chorą po leczeniu ciążowej choroby trofoblastycznej? Odpowiada Małgorzata Kuc-Rajca 46. Czy po leczeniu ciążowej choroby trofoblastycznej istnieje zwiększone ryzyko kolejnych incydentów wystąpienia tej patologii w następnych ciążach? Odpowiadają Ewa Nowak-Markwitz i Mariusz Bidziński 47. W jakim czasie po leczeniu systemowym raka kosmówki kobieta może planować kolejną ciążę? Odpowiada Ewa Nowak-Markwitz 48. Jak leczyć chorą na raka kosmówki z przerzutami do ośrodkowego układu nerwowego? Odpowiada Ewa Nowak-Markwitz Wykaz skrótów