Metodologia badań psychologicznych

Wiedza z zakresu metodologii badań psychologicznych stanowi najbardziej zasadniczy fundament warsztatu pracy psychologa. Bierna znajomość metodologii umożliwia zrozumienie i krytyczną ocenę naukowych tekstów psychologicznych zdających sprawę z przeprowadzonych badań empirycznych. Czynna znajomość z kolei pozwala na samodzielne zaprojektowanie i przeprowadzenie badań, a także przeanalizowanie i zinterpretowanie uzyskanych wyników. Świadomość metodologiczna badacza wykracza daleko poza biegłość w stosowaniu pakietów statystycznych.
W nowym, zaktualizowanym wydaniu klasycznego już (ponad 900 cytowań w bazie Google Scholar!) podręcznika Metodologia badań psychologicznych Jerzy M. Brzeziński przedstawia autorski model struktury procesu badawczego w psychologii i innych naukach społecznych, a następnie szczegółowo objaśnia każdy z etapów postępowania. Kolejne części podręcznika autor poświęca::
- Naturze procesu badawczego w psychologii – przedstawiono tu istotę poznania naukowego w naukach empirycznych oraz scharakteryzowano psychologię właśnie jako naukę empiryczną, traktującą o związkach między zmiennymi. Czytelnik zapozna się także z definicjami zmiennych, sposobami ich konstruowania oraz z ich klasyfikacjami. Tu także przedstawiono typy problemów badawczych i hipotez oraz strukturę procesu badawczego.
- Uwarunkowaniom procesu badawczego w psychologii i innych naukach społecznych – opisano tu zewnętrzne i wewnętrzne determinanty procesu badawczego, a także etyczny kontekst prowadzenia badań naukowych.
- Podstawom zastosowań metod statystycznych w badaniach psychologicznych – tę część poświęcono różnym sposobom doboru osób do badań, miarom siły związku między zmiennymi oraz testom istotności różnic – wraz z dobranymi do nich wskaźnikami wielkości efektu.
- Modelom sprawdzania hipotez – Czytelnik znajdzie tu prezentację modeli:: eksperymentalnego, korelacyjnego oraz nieeksperymentalnego ex post facto.
- Podstawom konstrukcji testów psychologicznych oraz kulturowej adaptacji testów – Czytelnik zapozna się tu z podstawowymi wymaganiami stawianymi współcześnie testom psychologicznym – z naciskiem na zagadnienia trafności, rzetelności i błędu standardowego pomiaru oraz przedziałową interpretację uzyskanego wyniku. Autor omówił też zagadnienia analizy wyników testów przedstawionych pod postacią profilów. Tę część uzupełnia bardzo ważna problematyka adaptacji kulturowej testów.
Pisząc niniejszy podręcznik, zwracałem uwagę, aby służył on zarówno tym (zwłaszcza studentom pierwszych lat studiów, gdyż do nich jest przede wszystkim adresowany), którzy wpierw chcą zrozumieć przekazywaną im wiedzę psychologiczną, która wszak – przypominam i podkreślam, że psychologia jest nauką empiryczną! – pochodzi z badania empirycznego, zanim przejdą do jej wykorzystywania we własnej praktyce (diagnostycznej, terapeutycznej, profilaktycznej), jak i tym (studentom ostatnich lat studiów magisterskich i studiów doktoranckich), którzy sami chcą wiedzę psychologiczną (naukową!) wzbogacać, prowadząc samodzielne badania empiryczne – dla studentów taką pierwszą, poważną okazją będzie praca magisterska, a dla słuchaczy studiów doktoranckich – doktorska.
Z tekstu
Nowy podręcznik autorstwa Jerzego Brzezińskiego Metodologia badań psychologicznych stanowi oryginalne osiągnięcie w stosunku do poprzednich edycji. Autor dokonał wielu istotnych zmian edycji poprzednich, a w nowej propozycji uwzględnił najnowszą literaturę światową. Ten podręcznik nie ma sobie równych w kontekście literatury światowej. Wieloletni wysiłek autora zaowocował powstaniem integralnej metodologii badań psychologicznych, uwzględniającej specyfikę psychologii jako dziedziny badań humanistycznych, relację tej metodologii do procesu poznawania naukowego, do metodologii ogólnej i procesu weryfikacji hipotez, relacje do psychometrii i postępowania diagnostycznego oraz reguł etycznych respektowanych w badaniu ludzi.
Z recenzji prof. dr hab. Czesława Nosala