Pisma społeczne

Czwarty tom Dzieł Sigmunda Freuda obejmuje wybór pism przedstawiających psychoanalityczne ujęcie początków społeczeństwa ludzkiego i religii. Kulturowamoralność seksualna a współczesna nerwowość to najwcześniejsza praca Freuda, w której wnikliwie omawia on antagonizm między kulturą a życiem popędowym. W pracach Aktualne uwagi o wojnie i śmierci i Dlaczego wojna? zajmuje się Freud reprezentowanym przez popęd śmierci komponentem natury ludzkiej, który sprawia, że wszystkie z trudem i za cenę niemałych wyrzeczeń zdobyte dokonania kultury padają pastwą zniszczenia. Psychologia zbiorowości i analiza ja to analiza sytuacji indywiduum w zbiorowości. Dzięki życiu wśród innych człowiek, twierdzi Freud, ma zapewnione większe poczucie bezpieczeństwa, ale musi zapłacić za to wyrzeczeniami płynącymi z konieczności przystosowania się. Przyszłość pewnego złudzenia to zbiór refleksji poświęconych ocenie korzyści i strat, jakie stają się udziałem człowieka wierzącego w iluzoryczne ideały kultury postrzeganej jako system złudnych zaspokojeń. Praca Kultura jako źródło cierpień zawiera główne idee Freuda w dziedzinie psychoanalitycznej krytyki kultury, analizowanej tu jako zjawisko zasadniczo wrogie człowiekowi, lecz niezbędne gwoli zachowania rodzaju ludzkiego. Totem i tabu uważał Freud za próbę psychoanalitycznego wyjaśnienia początków religii; wywodząc religię, moralność, sztukę - wreszcie całą kulturę z kompleksu Edypa, pokazuje, w jaki sposób kształtowały się one w totemizmie. W kwestii zdobycia ognia to omówienie mitu prometejskiego w perspektywie psychoanalitycznej wyznaczonej przez relacje zachodzące między ogniem a uryną i - co się z tym wiąże - problematyką moczenia nocnego. Człowiek imieniem Mojżesz a religia monoteistyczna to ukoronowanie dociekań Freuda poświęconych początkom religii, systemu społecznego, stosunku indywiduum do zbiorowości. Rozwój duchowości postrzega tu Freud w perspektywie wyrzeczenia się popędu. Monoteizm żydowski ujmuje jako religię Ojca, przeciwstawiając ją monoteizmowi chrześcijańskiej religii Syna.