FASD. Wsparcie środowiskowe dla dzieci i nastolatków.

Recenzowany podręcznik „FASD” autorstwa mgr Małgorzaty Tomanik (redaktor prowadzący:: Aneta Lupa-Marcinowska, redaktor:: Elżbieta Kossarzecka) obejmuje zagadnienia związane z zespołem płodowych zaburzeń alkoholowych (fetal alcohol spectrum disorder, FASD), skupiając się na postawieniu prawidłowego rozpoznania oraz modelach postępowania opiekuńczo-wychowawczego i lekarskiego. Monografia ta składa się z dwóch części. Część pierwsza obejmuje:: rozpoznanie i diagnostykę FASD, polskie wytyczne diagnostyczne, rolę lekarza w procesie diagnostycznym FASD, badania przesiewowe i profilaktyczne oraz kwestionariusze AUDIT (testy rozpoznawania zaburzeń związanych z nadużywaniem alkoholu). W części drugiej znajdujemy informacje dotyczące opieki, wychowywania i nauczania dziecka z rozpoznaniem FASD w przedziale wiekowym od urodzenia do 19 lat. W podręczniku zwrócono uwagę na rolę lekarza w kontekście problematyki FASD, opisano charakterystykę cech związanych z FASD, które można zaobserwować w różnych okresach rozwoju dziecka. Cenne jest zwrócenie uwagi na wpływ środowiska na rozwój omawianych zaburzeń oraz dobranie odpowiedniej strategii terapii dostosowanej do poziomu funkcjonowania dziecka. Do postawienia prawidłowego i wczesnego rozpoznania zespołu objawów FASD, wymagana jest ekspertyza wielospecjalistyczna, która składa się z ogólnego badania lekarskiego oraz oceny neuropsychologicznej. Zaburzenia te w najnowszej wersji klasyfikacji ICD-11 znalazły się pod postacią:: płodowy zespół alkoholowy (LD2F.00) oraz stan noworodka i płodu spowodowany spożywaniem alkoholu przez matkę (KA06.2). Nadrzędnym celem diagnostycznym jest identyfikacja, czy występujące u dziecka zaburzenia neurorozwojowe oraz neurobehawioralne wynikają z prenatalnej ekspozycji na alkohol.  Badania dowodzą, że prenatalna ekspozycja na alkohol (prenatal alcohol exposure, PAE) ma negatywny wpływ na rozwój dziecka, mogąc powodować zespół płodowych zaburzeń poalkoholowych, który charakteryzuje się obecnością deficytów funkcji poznawczych, wykonawczych i motorycznych. W tej grupie pacjentów obserwuje się problemy w prawidłowym rozwoju mowy, uczeniu się, koncentracji i zapamiętywaniu. Odpowiednio dobrana terapia jest konieczna, aby utrzymać optymalny poziom aktywności dziecka. Niezwykle ważne jest zwrócenie uwagi na deficyty emocjonalno-społeczne i zaburzenia funkcji adaptacyjnych. Należy pamiętać, iż z zespołem objawów FASD mogą również współwystępować inne schorzenia. Pomimo tego, że dziecko z FASD ma złożone zaburzenia funkcjonowania OUN, nie jest ono klasyfikowane jako osoba z niepełnosprawnością lub osoba o specjalnych potrzebach. FASD jest zaburzeniem rozwojowym utrzymującym się przez całe życie. Tym bardziej istotna jest wczesna diagnoza, która poprzez zwiększenie świadomości rodziców i opiekunów, umożliwi dostęp do lepszej terapii i odpowiednich warunków potrzebnych do prawidłowego rozwoju dziecka. Niestety osoby z postawionym rozpoznaniem FASD nie otrzymują specjalistycznej pomocy w polskim systemie zdrowotnym, edukacyjnym i społecznym. Dlatego tak ważne jest samokształcenie nauczycieli i opiekunów w zakresie problematyki FASD oraz metodologii postępowania związanej z wychowaniem i nauczaniem w tej grupie dzieci i młodzieży. Dziecko z FASD wymaga troskliwej opieki i wsparcia, zarówno w środowisku domowym, jak i w placówkach edukacyjnych lub opiekuńczo-wychowawczych. Nie mam wątpliwości, że recenzowany podręcznik dostarczy rzetelnej wiedzy klinicystom, którzy będą mogli szybciej i trafniej postawić diagnozę u dzieci z FASD. Uważam, że powyższa monografia powinna stać się lekturą obowiązkową w bibliotece każdego lekarza pediatry, psychiatry oraz psychologa. Gorąco polecam podręcznik „FASD” lekarzom, pielęgniarkom, psychoterapeutom, fizjoterapeutom, studentom wszystkich kierunków medycznych, opiekunom placówek edukacyjnych, a także rodzicom i opiekunom dzieci z rozpoznaniem FASD.