Nadciśnienie tętnicze - zarys patogenezy, diagnostyki i leczenia

Od poprzedniego wydania tej monografii minęły zaledwie 3 lata, był to jednak okres szczególnie ważnych wydarzeń w dziedzinie nadciśnienia tętniczego. Zakończono wiele nowych programów badawczych, w tym największe w historii badanie ALLHAT, którego wyniki miały szczególnie istotne znaczenie dla strategii leczenia hipotensyjnego. Nie były one jednak pozbawione pewnych kontrowersji, co zapoczątkowało szeroką dyskusję i stało się bodźcem do nowych inicjatyw badawczych. Był to także okres szczególnie licznych opracowań dotyczących diagnostyki i leczenia nadciśnienia tętniczego, w tym nowych zaleceń amerykańskich (JNC 7) i zaleceń towarzystw europejskich - kardiologicznego i nadciśnieniowego (ESH/ESC). Ukazały się również nowe zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (WHO/ ISH), a także - co dla polskiego Czytelnika ma specjalne znaczenie - nowe wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. O rosnącym znaczeniu nadciśnienia tętniczego dobitnie świadczy fakt wyodrębnienia w naszym kraju nowej, samodzielnej specjalności - hipertensjologii.
Wszystko to sprawia, że nowe wydanie monografii poświeconej problematyce nadciśnienia jest jak najbardziej na czasie, tym bardziej że obejmuje ono wiele elementów, jakie złożyły się na istotny postęp w tej dziedzinie. Dotyczy to zwłaszcza diagnostyki i leczenia nadciśnienia tętniczego, a więc tych jego dziedzin, które mają największe znaczenie dla codziennej praktyki lekarskiej. Podano nową klasyfikację ciśnienia krwi, zgodną z obecnie obowiązującymi zaleceniami. Podkreślono również zwiększające się znaczenie domowych pomiarów ciśnienia krwi, zajmujących obecnie ważne miejsce w diagnostyce nadciśnienia tętniczego i ocenie skuteczności jego leczenia. Na podstawie aktualnych zaleceń określono także bardziej precyzyjnie wskazania kliniczne do całodobowej automatycznej rejestracji ciśnienia krwi oraz podano zaproponowane ostatnio normy i klasyfikacje ciśnienia krwi uzasadniające rozpoznanie nadciśnienia z użyciem tej metody. Omawiane w części poświęconej diagnostyce badanie dna oczu zostało uzupełnione zdjęciami, ilustrującymi obraz dna oka w warunkach prawidłowych oraz w różnych stadiach nadciśnienia. Bardzo istotnym i szczególnie aktualnym elementem postępowania diagnostycznego jest wprowadzenie kryteriów oceny całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego, co jest zgodne z zasadą indywidualizacji leczenia i oparcia go na bardziej racjonalnych przesłankach. Znacznie rozszerzono omówienie aspektów metabolicznych nadciśnienia, a także nadciśnienia w chorobach nerek, w dużym stopniu określających strategię postępowania leczniczego. Więcej miejsca poświęcono nefropatii cukrzycowej; wynika to z lepszego poznania etiopatogenezy i znaczenia klinicznego tego powikłania oraz nowych wytycznych dotyczących jego rozpoznania i leczenia. Na uwagę zasługuje również obszerne omówienie nowoczesnego leczenia zaburzeń lipidowych, szczególnie często towarzyszących nadciśnieniu i w istotny sposób modyfikujących postępowanie terapeutyczne. Rozdział dotyczący nadciśnienia naczyniowo-nerkowego wzbogacony został licznymi zdjęciami ilustrującymi różne odmiany tej często występującej i potencjalnie uleczalnej postaci nadciśnienia wtórnego. Dotyczy to również hormonalnych przyczyn nadciśnienia tętniczego, takich jak pierwotny hiperaldosteronizm i guz chromochłonny. Wszystkie te jednostki chorobowe Autor omówił na podstawie najnowszych zdobyczy nauk podstawowych oraz doświadczenia własnego.
W rozdziale dotyczącym leczenia w szerokim zakresie uwzględniono wyniki ostatnich programów badawczych, a także nowe dane dotyczące leczenia niefarmakologicznego oraz najczęściej stosowanych leków hipotensyjnych i możliwości ich kojarzenia, ze szczególnym uwzględnieniem chętnie obecnie stosowanych preparatów stanowiących połączenie małych dawek odpowiednio dobranych leków. Więcej miejsca poświęcono także nowym lekom, ich obecnej roli w terapii i perspektywom zastosowania w przyszłości. Jak już wspomniano, szczególny nacisk położono na indywidualizację leczenia, związaną z częstym współistnieniem innych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego oraz chorób towarzyszących.
Warto wreszcie podkreślić w pełni aktualne piśmiennictwo oraz zamieszczony przy końcu książki wykaz zakończonych w ostatnich latach programów badawczych wraz z rozwinięciem określających je akronimów oraz szerszym omówieniem.
Można wyrazić przekonanie, że nowe wydanie monografii przybliży Czytelnikowi ten niezwykle znaczący postęp, jaki nastąpił w ostatnich latach na świecie w dziedzinie nadciśnienia tętniczego, i w jeszcze większym stopniu przyczyni się do właściwego rozpoznawania i leczenia tej tak częstej i brzemiennej w skutki choroby, co - jak wskazują ostatnie polskie badania epidemiologiczne - pomimo zwiększającej się systematycznie aktywności ośrodków krajowych jest jeszcze dalekie od doskonałości.
Prof. dr hab. n. med. Marek Sznajderman