Elementy teorii wyboru społecznego - wprowadzenie i wybór tekstów

Teoria wyboru społecznego powstała pod koniec XVIII w. w odpowiedzi na praktyczną potrzebę ulepszenia sposobów podejmowania decyzji zbiorowych. Jej intensywny rozwój w XX w. rozpoczął się od opublikowania w 1951 r. monografii Social Choice and Individual Values Kennetha J. Arrowa, laureata Nagrody Nobla w 1972 r. w dziedzinie ekonomii. Poważny wkład do rozwoju tej teorii wnieśli także inni nobliści:: James M. Buchanan (1986), John C. Harsanyi, John F. Nash, Reinhard Selten (1994), a przede wszystkim Amartya K. Sen, który Nagrodę Nobla otrzymał w 1998 r. Potrzeba namysłu nad metodami podejmowania społecznych decyzji nie wymaga uzasadnienia. W odróżnieniu od decyzji indywidualnych, podejmowanych często w sposób intuicyjny, decyzje społeczne zawsze muszą być podejmowane za pomocą wyraźnie określonej metody. Wybór metody, która zostanie zastosowana w danej sytuacji, niejednokrotnie przesądza o tym, jaka decyzja społeczna zostanie podjęta. W związku z tym zrozumiałe są zaciekłe spory o to, którą z możliwych metod (na przykład ordynacji wyborczych) należy zastosować. Chociaż powszechnie uważa się, że decyzje społeczne należy podejmować demokratycznie, dobra dzielić sprawiedliwie oraz respektować autonomię osób i ich prawa indywidualne, nie ma jednak zgody co do sposobu rozumienia powyższych wymagań. Teoria wyboru społecznego usiłuje odpowiedzieć na pytania:: co oznaczają te oczekiwania i czy możliwe jest ich spełnienie? Kształtowała się przede wszystkim dzięki pracom ekonomistów i matematyków. Obecnie jej zaplecze stanowią głównie nauki polityczne. W Polsce do jej rozpowszechnienia i rozwoju przyczynili się socjologowie, ekonomiści i matematycy. Można oczekiwać, że w miarę zmian dokonujących się w naukach politycznych znajdzie ona swoje miejsce również w tej dziedzinie.