Rynologiczne aspekty astmy aspirynowej

Niemało jest chorób, których objawy wprawiają w zdumienie nie tylko laików, ale nawet lekarzy. Bezsprzecznie należy do nich astma aspirynowa. Jej niezwykłość odzwierciedla się też w nazwie — medycyna używa bowiem co najmniej kilka terminów dla jej określenia. A przecież nie ma cech kameleona, jej objawy rozwijają się pewnej określonej sekwencji i są już dobrze poznane. Nie należy wcale do chorób rzadkich. Wystarczy powiedzieć, iż ostatnie dane szacunkowe podają jej częstość na 10% u chorych na astmę, a w populacji chorych na przewlekłe zapalenie zatok odsetek ten jest o wiele wyższy.
Choroba, o której mowa, wiąże się z aspiryną — najpopularniejszym lekiem na świecie. Pierwsze objawy uboczne wywołane przez aspirynę zaobserwowano już w 3 lata po wprowadzeniu jej do terapii, czyli na początku XX wieku. Paryski lekarz Fernand Vidal w 1922 roku dostrzegł charakterystyczne cechy wyłaniającego się zespołu, tj. nadwrażliwość na aspirynę, astmę, polipy nosa i ukuł nazwę triada aspirynowa. Dziś wiadomo, że jest to bardzo charakterystyczny zespół kliniczny, u podstaw którego leży przewlekłe zapalenie dróg oddechowych. Zwykle prowadzi ono do astmy, w większości przypadków o ciężkim przebiegu. Choroba zaczyna się objawami przypominającymi przeziębienie i przez długie miesiące — zanim mocniej zostaną zajęte zatoki — objawia się katarem i blokadą nosa, trudno poddającymi się leczeniu. Dla chorych ten zespół kliniczny staje się poważnym, wieloletnim problemem. Dla lekarzy jest arcyciekawą zagadką, która powoli odsłania swoje tajemnice, choć do ich pełnego poznania jeszcze daleko. U podstaw tego schorzenia leży zaburzenie drogi metabolicznej kwasu arachidonowego. To na tej drodze powstają tak istotne metabolity zapalne, jak prostaglandyny, leukotrieny, lipoksyny i inne.
Podczas gdy astmie charakteryzującej się nadwrażliwością na aspirynę poświęcono wiele uwagi, to aspekty rynologiczne tego zespołu klinicznego pozostają mniej poznane. A przecież przewlekłe zapalenie zatok ma w przebiegu choroby znaczenie pierwszorzędne. Jest pierwszym i najważniejszym ogniskiem, gdzie toczy się choroba. Możliwości leczenia przewlekłego zapalenia zatok u chorych z nadwrażliwością na aspirynę rozwinęły się i udoskonaliły w ostatnich latach. Nie jest to jednak równoznaczne z rozpowszechnieniem się tej wiedzy i związanych z nią umiejętności. Dlatego należy przyklasnąć inicjatywie Autorów niniejszego opracowania. Książka powstała w ośrodku, który ma istotne osiągnięcia w tej dziedzinie. Przedstawia ona w sposób jasny i przystępny złożony patomechanizm choroby, jej objawy kliniczne i — co szczególnie ważne — nowoczesne metody terapii. Książka ta będzie stanowić istotną pomoc w codziennej praktyce lekarskiej — nie tylko dla laryngologów, ale także dla pulmonologów oraz internistów, zaś zainteresowanym mechanizmami i patofizjologią chorób może odsłonić nowe, ciekawe drogi badawcze.
Kraków 21.02.2007 Prof. dr hab. med. Andrzej Szczeklik