Zawód pielęgniarki na ziemiach polskich w XIX i XX wieku

Poszukiwaniom 2OO-letniej, polskiej genezy formowania się zawodu pielęgniarki poświęcamy nasz- kolejny już czwarty tom zbioru o zawodach medycznych XIX i XX w. Trudno nam było wyznaczyć konkretną, jednoznaczną datę, którą uznać można za początkową a określoną jako przełomową dla wydarzeń i znaczenia wyłaniania się tej profesji. Dlatego też, mimo naszych tutaj pojawiających się wątpliwości przyjęliśmy za początkowe całe XIX stulecie, wyznaczając w nim jednak, w zależności od sytuacji danego zaboru poszczególne ale i częściowo odrębne okresy rozwojowe. Za datę kończącą nasze rozważania uznaliśmy rok 2003, kiedy to w Polsce następowało ugruntowanie się profilu, ale i programu nauczania wyższego szkolnictwa pielęgniarskiego. Staramy się określić w tych ramach proces kształtowania się zawodu, samej jego definicji i znaczeń tego pojęcia na przestrzeni 200 lat.
Pragniemy przy tym zauważyć, że o pozycji zawodu świadczyła też sama nazwa funkcji. I tak od nazwy siostra ujmowanej w kategoriach relacji - niejako rodzinnych, ale i wynikających z przesłanek chrześcijańskiej tradycji poprzez miano dozorcy czy dozorczyni z uwagi na sprawowanie zadania dozoru przy chorych, pod koniec XIX w. nastąpiło ugruntowanie się pojęć pielęgniarka - pielęgniarz, w następstwie funkcjonowania pielęgnowania, jako usankcjonowanego elementu terapii medycznej.