Ustawienia systemowe Berta Hellingera

Metoda ustawień narodziła się z ponownego odkrycia tego, co od kilkudziesięciu lat określano jako system rodzinny. Twórca ustawień systemowych, Bert Hellinger, pogłębił i uściślił wcześniejsze obserwacje oraz wykazał, że siła oddziaływania rodziny jest większa, niż zakładano wcześniej. Istotę systemu rodzinnego stanowią przede wszystkim powiązania nieświadome i ukryte. Nieważne, czy z członkami rodziny utrzymuje się kontakt, czy żyje się samotnie, czy jest się młodym, czy u kresu życia – rodzina pozostaje przy nas i wpływa na nasz los.

Książka objaśnia zachodzące podczas pracy ustawieniowej procesy psychiczne, o których zazwyczaj się nie mówi, gdyż pozostają częścią wewnętrznego doświadczenia klienta i terapeuty. Ukazuje dynamiki systemowe w chorobach, problemach życiowych i trudnościach zawodowych, podając opisy sesji terapeutycznych. Omawia metody pracy i rolę terapeuty. Umiejscawia też ustawienia systemowe wśród innych podejść terapeutycznych, nauki i filozofii.

Ustawienia systemowe odkryły siłę czynników nieświadomych i niezależnych od nas, ale ukazały też wielki zakres naszej sprawczości. Ma to znaczenie w kontekście wyzwalania się z urazów dzieciństwa, rezygnacji z tendencji samobójczych, wzięcia odpowiedzialności za własne życie, pojednania z rodzicami i odzyskania poczucia mocy życiowej. Przyjęcie życia i siły, która do nas płynie, zależy od nas. Nie jesteśmy tak zdeterminowani, naznaczeni i zależni od okoliczności, jak sądziliśmy dotąd.


Od Autora::

Gdy kilkanaście lat temu rozglądałem się po księgarni, znajoma sprzedawczyni zagadnęła mnie:: „Jest taki nowy psychoterapeuta, którego książki wielu ludzi kupuje. Ja jednak nie byłem ciekaw o kim mowa sądząc, że chodzi pewnie o eklektycznego terapeutę, który nie wnosi niczego nowego. Sam już nie wiem dlaczego, sięgnąłem jednak po książkę na temat terapii Berta Hellingera, bo to on został wtedy wspomniany. Kilka przeczytanych zdań wydało mi się bardzo sensownych. Wkrótce nadarzyła się okazja, aby pójść na warsztat z samym Hellingerem. Gdy tylko rozpoczęło się pierwsze ustawienie, poczułem wagę sprawy. W dalszej części warsztatu coraz silniej przeżywałem uczucia, które śmiem utożsamiać z grecką katharsis. Obserwowałem dramat ukrytych za zasłoną nieświadomych mocy, byłem z boku, a jednak współuczestniczyłem, głęboko poruszony odkrywaniem tajnych kolein losu. Pamiętam, że na tamtym warsztacie obecne były także osoby szkolące się w metodzie ustawień. Ludzie często bez psychologicznego wykształcenia lub dłuższej praktyki terapeutycznej. Wydawało mi się to jakimś nieporozumieniem. Sądziłem, że aby odczytywać te głębie potrzebne jest nie tylko doświadczenie kliniczne, lecz trening psychoanalityczny. Wyobrażałem sobie, że ustawienie interpretuje się jak sen, a może jak objaw. Później, gdy zapoznałem się z metodą Hellingera, zobaczyłem, że zawiera ona zasady i procedury, których jednoznaczność jest jak na psychologię zupełnie niezwykła. Okazało się, że ustawienia podążają za uniwersalnymi prawami i nie wymagają silenia się na interpretacje, zaś sens każdego zdania teorii potwierdza praktyka. Zadziwiające, że metoda ta łączy cechy, które wydawały się wzajemnie wykluczać, czyli szybkość zmiany oraz głębokość wglądu.


Ta książka powstała w wyniku chęci systematyzacji i fenomenologicznie podbudowanego opisu niektórych aspektów tej terapii, o których normalnie się nie mówi, gdyż pozostają częścią wewnętrznego doświadczenia. Mam nadzieję, że pomoże to ustawieniom zająć należne im miejsce wśród uznanych terapii, o co - z powodu słabej znajomości tej metody w kręgach akademickich - ciągle trudno. W książce przedstawiam ustawienia Hellingera w szerokim kontekście innych metod terapeutycznych oraz dziedzin poznania. Nie znaczy to, iż uważam, że ustawienia systemowe sprowadzają się do tego, co znane.

Niektórzy naiwnie sądzą, że Hellinger nauczył się swojej metody od Zulusów, że wykorzystał to, co od lat znane w terapii rodzin, że podobne rzeczy mówił Jung, Moreno albo ktoś „na Wschodzie, że ustawienia powstały z niemieckiego idealizmu albo są po prostu szamanizmem, jeśli nie rodzajem spirytyzmu. Te twierdzenia są błędne. Występujące pomiędzy ustawieniami systemowymi a innymi wytworami myśli i kultury zbieżności potwierdzają uniwersalizm tez Hellingera, nie dotykają jednak tego, co w ustawieniach całkiem nowe. Tym nowym są odkryte przez Hellingera dynamiki systemowe i porządki miłości, czyli prawa, którymi kierują się systemy rodzinne oraz te, przy pomocy których terapeuta może pomagać.


Książka podzielona jest na dwie części.

Część pierwsza – obejmująca rozdziały od I do IV – dotyczy pracy terapeutycznej i coachingowej przy pomocy ustawień systemowych oraz wglądów, do jakich metoda ta prowadzi.

W części drugiej – rozdziały V i VI – zajmuję się kontekstem terapeutycznym, naukowym i filozoficznym, w jakim możemy umieścić ustawienia systemowe.

W pierwszym rozdziale książki opisuję teorię i technikę ustawień systemowych, zarówno grupowych, jak i indywidualnych (terapeuta – klient). Wyjaśniam procesy i pojęcia tej metody, problematykę powstawania zaburzeń, postępowanie i postawę terapeuty systemowego.

W rozdziale drugim przybliżam systemowe spojrzenie na zaburzenia psychiczne i fizyczne oraz problemy życiowe i zawodowe, podając opisy sesji terapeutycznych. Wspominam też o pracy z organizacjami.

W rozdziale trzecim zajmuję się bliższym przedstawieniem poszczególnych technik terapeutycznych, pogłębiam analizę procesów, jakie mają miejsce w trakcie ustawień oraz szerzej opisuję rolę terapeuty.

W czwartym rozdziale mówię o rodzinie, relacjach partnerskich, wychowaniu dzieci.

W drugiej części książki, w rozdziale piątym, wskazuję na związki pomiędzy ustawieniami systemowymi a psychodramą, terapią rodzin, psychoanalizą oraz innymi metodami terapeutycznymi i paraterapeutycznymi.

W ostatnim rozdziale stawiam ustawienia systemowe w szerszym kontekście zagadnień podejmowanych przez filozofię, fizykę, antropologię, psychologię czy parapsychologię.