Zachowania żywieniowe i ich uwarunkowania

Żywność i sposób jej spożywania jest trwałym elementem historii rozwoju ludzkości, stanowi bowiem swoisty środek umożliwiający człowiekowi zarówno przetrwanie, jak i rozwój. Jej brak natomiast może stanowić, i często w przeszłości stanowił, przyczynę unicestwienia dużych zbiorowości ludzkich.
W swoim rozwoju człowiek wytworzył różnorodne wzory zachowania związane z żywnością i jej spożywaniem, dzięki ich stosowaniu zaspokajał nie tylko głód, ale także wiele innych potrzeb. Rodzaj spożywanej żywności, jej ilość, sposób oraz miejsce spożywania żywności zmieniały się wraz z przemianami środowiska fizycznego i społecznego, w którym człowiek funkcjonował. Poszczególne elementy tych środowisk w różnym stopniu w poszczególnych okresach rozwoju społeczeństwa przyczyniały się do modyfikacji w sferze żywieniowej.
W literaturze przedmiotu istnieje wiele opracowań poświęconych ocenie sposobu żywienia, wielkości i strukturze konsumpcji żywnościowej oraz ocenie wpływu sposobu żywienia na stan zdrowia. Brakuje natomiast opracowań poświęconych uwarunkowaniom sposobu żywienia, zwłaszcza ukazujących wpływ czynników kulturowych i społecznych na postępowanie człowieka w sferze żywności i żywienia, a także niedostateczna uwaga poświęcona czynnikom psychologicznym stała się inspiracją do przygotowania tej książki.
W rozdziale I przedstawiono definicje zachowania żywieniowego oraz pokrewnych mu pojęć. Umiejętność właściwego stosowania takich pojęć, jak:: zachowanie, nawyk, zwyczaj oraz obyczaj, które opisują sposoby postępowania człowieka w sferze żywieniowej, jest bardzo ważna, zwłaszcza dla osób podejmujących próby ich modyfikowania, a więc dietetyków, nauczycieli czy też osób pracujących w branży marketingowej. W tej części pracy przedstawiono także ogólną charakterystykę koncepcji klasyfikujących determinanty zachowań człowieka w sferze żywności i żywienia.
Rozdział II prezentuje cechy środowiska fizycznego i ich oddziaływanie na postępowanie człowieka, przy czym zostały uwzględnione zarówno cechy charakteryzujące człowieka jako jednostkę biologiczną, jak i cechy geograficzne środowiska, w którym człowiek funkcjonuje.
W rozdziale III przedstawiono czynniki ekonomiczne jako determinanty zachowań żywieniowych. Prezentacja tej grupy czynników obejmuje zarówno rozważania odnoszące się do przeszłości i ogólnych przemian ekonomicznych towarzyszących rozwojowi cywilizacyjnemu, jak i odniesienia do współczesności. Z uwagi na dość bogatą literaturę przedmiotu poświęconą wpływowi czynników ekonomicznych na sferę żywności i żywienia, o czym autorka informuje w podrozdziale dotyczącym uwarunkowań zachowań żywieniowych, w tej części pracy uwzględniono przede wszystkim oddziaływanie na strukturę i wielkość spożycia żywności takich czynników, jak:: podaż żywności, dochód oraz ceny żywności.
Kolejny rozdział poświęcono omówieniu znaczenia kultury w kreowaniu zachowań żywieniowych. Uwaga Czytelnika została zwrócona przede wszystkim na takie elementy składowe kultury jak obyczaje i religia oraz ich związek ze sferą żywności i żywienia. W rozdziale tym przedstawiono także zmiany w konsumpcji żywności w Polsce do końca XIX wieku, tym samym scharakteryzowano kulturę żywieniową Polaków.
W rozdziale V zawarto charakterystykę czynników społecznych, która uwzględnia trzy rodzaje oddziaływań, a mianowicie:: ze strony tzw. bliższego oraz dalszego otoczenia człowieka, a ponadto wpływ cech społeczno-zawodowych jednostki na jej zachowania żywieniowe.
Rozdział VI, poprzedzający podsumowanie, obejmuje psychologiczne uwarunkowania zachowań żywieniowych. Przedstawiono w nim między innymi istotę procesu uczenia się oraz rolę emocji i osobowości w kształtowaniu zachowań żywieniowych. Dużo uwagi poświęcono postawom wobec żywności i żywienia, procesowi ich kształtowania oraz modyfikowania.
Układ pracy oraz treści w niej przedstawione, zdaniem autorki, powinny uzupełnić stwierdzone wcześniej luki w literaturze przedmiotu dotyczącej uwarunkowań zachowań żywieniowych. Kompleksowość ujęcia problemu stwarza możliwości szerokiego wykorzystania opracowania, zarówno w środowisku akademickim, jak i poza nim, przede wszystkim w sferze edukacji żywieniowej i zdrowotnej, ale również w działalności marketingowej.