Toksyna botulinowa w praktyce neurologicznej tom 1

W 1990 roku toksyna botulinowa została oficjalnie wpisana do arsenału leków neurologicznych na wniosek ekspertów i zatwierdzona przez Amerykańską Akademię Neurologii (American Academy of Neurology), Instytuty Zdrowia (Institutes of Health) oraz Agencję ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration). Dystonie stały się głównym celem leczenia, ale każdego roku przybywało nowych wskazań. Obecnie toksyna botulinowa znajduje zastosowanie prawie we wszystkich specjalnościach medycznych, zwłaszcza w neurologii w leczeniu dystonii ogniskowych, kurczu powiek, spastyczności, a ostatnio w przewlekłych bolach głowy. Poza neurologią jest stosowana w okulistyce, gastrologii, laryngologii, chirurgii, rehabilitacji, a najczęściej w kosmetyce zwanej medycyną estetyczną.
W Polsce od 1991 roku zaczęto stosować toksyną botulinową w okulistyce, potem zaś w neurologii. Ukazał się też podręcznik mojego autorstwa pt. Toksyna botulinowa w praktyce lekarskiej w 2002 roku i jego II wydanie w roku 2009. Prowadzone są również praktyczne kursy leczenia toksyną. Na rynku farmakologicznym w Polsce obecnie są dostępne trzy preparaty toksyny botulinowej.
Medycyna ma już ćwierć wieku doświadczenia, które wskazuje na bardzo dużą wartość toksyny botulinowej w leczeniu; jednocześnie pojawia się pytanie, czy to już wyczerpuje dalsze możliwości zwiększenia efektów i toksyna osiągnęła swoje apogeum w praktyce. Tak nie jest. Nadal istnieje potrzeba prowadzenia badań nad wydłużeniem trwałości uzyskanych efektów, zastosowaniem coraz mniejszych dawek preparatu z większą skutecznością oraz wtórną odpornością powstającą na skutek konieczności wielokrotnego powtarzania iniekcji leku, ponieważ efekty nie są trwałe.
Jeszcze przez wiele najbliższych lat preparaty toksyny będą podstawowym lekiem stosowanym w dystoniach, chociaż w przyszłości ustąpią zapewne miejsca terapii genowej, w ramach której od kilkunastu lat widać bardzo intensywne badania i duże postępy w próbach terapeutycznych.
Nadal toksyna będzie mieć zastosowania w leczeniu złej spastyczności i w rehabilitacji tylko w , ponieważ w znacznej części spastyczność jest pozytywnym objawem stworzonym przez naturę, dzięki któremu chorzy mogą utrzymać się na nogach, nawet chodzić. Leczenie wszelkiej spastyczności jest błędem dość często spotykanym w praktyce świadczącej o braku wiedzy w tym zakresie.
Przed nauką stoi także zadanie odkrycia i wytłumaczenia skuteczności toksyny w niektórych tylko postaciach bólu. Leczenie toksyną botulinową jest metodą z wyboru w wielu zaburzeniach ruchowych, bezpieczną i możliwą do ambulatoryjnego stosowania. Można śmiało powiedzieć, że toksyna botulinowa będzie jeszcze długo należeć do grupy najbardziej aktywnych i jednocześnie bezpiecznych leków, jakie zna medycyna, pod warunkiem stosowania jej zgodnie z wiedzą i umiejętnościami nabytymi na kursach. Temu celowi ma służyć ten kolejny podręcznik.
prof. dr hab. n. med. Teofan M. Domżał
Konsultant Kliniki Neurologii
Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie