Specyfika osobowości sprawców przestępstw seksualnych

Celem publikacji jest próba określenia specyfiki profilu osobowości mężczyzn skazanych za przestępstwa seksualne. Książka przedstawia najnowsze wyniki badań dotyczące sprawców przestępstw seksualnych. Opisane zostały charakterystyczne dla tej grupy cechy osobowościowe i temperamentalne, uwarunkowania środowiskowe oraz behawioralne aspekty funkcjonowania. Podjęty został także wątek wciąż mało zbadanych uwarunkowań biologicznych, które mogą mieć znaczenie dla przestępczości seksualnej, a także specyfikę fantazji i wyobrażeń seksualnych, które mogą być charakterystyczne dla badanej grupy.
Publikacja ma charakter interdyscyplinarny – zawiera informacje (koncepcje teoretyczne i dane empiryczne) z psychologii, ale podejmuje także problemy natury psychiatrycznej i seksuologicznej. Na jej wartość naukową i poznawczą wskazują rozdziały prezentujące światową, bieżącą literaturę przedmiotu – w polskim piśmiennictwie istnieje niewiele prac o edukacyjnych walorach zawierających tak obszerną analizę aktualnych danych z tego zakresu. Autorka prezentuje również wyniki badań własnych, które zostały przeprowadzone w grupie mężczyzn w różnym wieku, skazanych za przestępstwa seksualne wobec nieletnich i osób dorosłych, zwłaszcza oskarżonych o czyny lubieżne wobec dzieci i gwałt, osadzonych w zakładach karnych w Polsce, w porównaniu do grupy kontrolnej.
Recenzja::
Sprawcom przestępstw przeciwko wolności seksualnej poświęca się obecnie coraz więcej uwagi. Ukazało się wiele publikacji na ten temat. Można je podzielić na trzy główne grupy. Pierwsza analizuje badania sprawców przeprowadzane w orzecznictwie sądowo-psychiatryczno-psychologiczno-seksuologicznym. Ograniczeniem tego typu badań jest powszechne u sprawców negowanie popełnienia zarzucanych im czynów i ujawniane w badaniu postawy obronne. Druga grupa opracowań opiera się na badaniu sprawców w zakładach karnych i poddanych oddziaływaniom terapeutycznym. Trzecia grupa publikacji opiera się na badaniu osób, które zgłaszają się z własnej inicjatywy do terapeutów w celu uniknięcia popełnienia przestępstwa. Z metaanaliz wymienionych wyżej grup badanych wynika, że wiele cech jest podobnych np. obniżona samoocena, wysoki poziom lęku, zaburzenia osobowości, szukanie usprawiedliwienia w czynnikach zewnętrznych.
Dr n. hum. Marta Rawińska w swojej monografii koncentruje się na analizie osobowości sprawców i to jest bardzo ważna wartość tej pracy. Do jej największych zalet należą:: analiza obszernego piśmiennictwa, przyczyn przestępczości seksualnej, program badawczy obejmujący 85 sprawców i 85 mężczyzn z grupy kontrolnej, wyważone wnioski, komunikatywność. W porównaniu do innych prac na ten temat na szczególną uwagę, moim zdaniem, zasługują informacje na temat profilu osobowości badanych, księży będących sprawcami, wyobrażeń idealnej partnerki [a szczególnie oczekiwania od niej wyrozumiałości!], treści fantazji erotycznych, roli pornografii w biografii seksualnej sprawców a także wartości w diagnozowaniu sprawców Testu Plam Atramentowych Rorschacha. W tym ostatnim przypadku jest to o tyle istotne, że ten test budzi wiele kontrowersji a z przytoczonych przez Autorkę badań wynika, że może być wartościową metodą.
Podzielam pogląd Autorki, że programy terapii sprawców nie powinny ograniczać się do metod terapii behawioralnej, sztywnych standardów i potrzebna jest indywidualizacja w leczeniu.
Jestem przekonany, że monografia Autorki poza wartością poznawczą ma również wartość praktyczną np. w doborze metod diagnostycznych, we wszechstronnej analizie osobowości sprawców, w indywidualizowaniu oddziaływań terapeutycznych. Praca Autorki wprowadza czytelnika w ciekawy, trudny i pełen zagadek świat sprawców przestępstw przeciw wolności seksualnej.
Prof. zw. dr hab. n. med. Zbigniew Lew-Starowicz
Psychiatra, seksuolog, psychoterapeuta, psychoseksuolog
Zakład Seksuologii Medycznej i Psychoterapii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie