Psychologia nieświadomości

Ósmy tom Dzieł Sigmunda Freuda zawiera jego pisma metapsychologiczne. Sam Freud używał terminu metapsychologia - utożsamianego z psychologią nieświadomości - na określenie teorii zajmującej się opisem struktury, funkcjonowania i przejawów aparatu psychicznego psyche nieświadomej. A mimo że od czasu opublikowania pracy Ja i to (1923) zajmował się on także psychologią świadomości - psychologią ja - uważał jednak, że teoretyczny aspekt psychoanalizy - metapsychologia - powinien zajmować się nieświadomością. W tym sensie mamy tu do czynienia z tomem obejmującym najważniejsze prace teoretyczne twórcy psychoanalizy. Psychoanaliza w świetle publikowanych tu prac jawi się jako psychologia nieświadomego tego oraz jego oddziaływania na świadome ja. Pięć publikowanych w niniejszym tomie pism metapsychologicznych z roku 1915 to:: Popędy i ich losy, Wyparcie, Nieświadomość, Metapsychologiczne uzupełnienie teorii marzeń sennych, żałoba i melancholia.
Za zwieńczenie metapsychologicznych pism Freuda można uznać rozprawę Poza zasadą rozkoszy, w której pojawiają się pierwsze zalążki nowego strukturalnego modelu psyche - modelu miarodajnego dla późniejszych prac teoretycznych Freuda.
Następną publikowaną tu praca zajmująca się stosunkami panującymi w obrębie aparatu psychicznego - zwłaszcza zaś stosunkami pomiędzy ja i tym - jest fundamentalna rozprawa Ja i to - ostatnie wielkie dzieło teoretyczne Freuda, zawierające opis psyche oraz sposobu jej funkcjonowania. Od chwili ogłoszenia tej rozprawy wszystkie późniejsze - większe i mniejsze - prace Freuda nosiły odciśnięte przez nią piętno
Nerwica i psychoza, Ekonomiczny problem masochizmu, Utrata rzeczywistości w wypadku nerwicy i psychozy, Notatka o cudownej tabliczce, Zaprzeczenie, Fetyszyzm, Rozszczepienie ja w procesie odparcia to niejako próby zastosowania ujęcia metapsychologicznego do szczegółowych problemów teoretycznych.
Poprzedzające wspomniane tu rozprawy pomniejsze prace teoretyczne sprzed 1915 roku - Uwagi na temat dwóch zasad procesu psychicznego, Kilka uwag o pojęciu nieświadomości w psychoanalizie, W kwestii wprowadzenia narcyzmu - pozwalają wyrobić sobie opinie o tym, w jaki sposób kształtowały się poglądy metapsychologiczne Freuda.