Teoretyczne i praktyczne podstawy infekcjologii - ATLAS

Stwierdzenie, że świat się zmienia jest dla każdego współczesnego człowieka niemal truizmem. Społeczeństwa rozwinięte są coraz lepiej zorganizowane i dysponują coraz bardziej wyrafinowanymi technikami zaspokajania ich potrzeb życiowych. Jednocześnie narasta liczba rozmaitych konfliktów, wśród których do najważniejszych i najistotniejszych zalicza się możliwość spełnienia coraz większych oczekiwań dotyczących jakości życia związanych ze stanem zdrowia. Im większy jest postęp medycyny, tym paradoksalnie względnie trudniejszy staje się dostęp poszczególnych ludzi, którym zdarzyło się zachorować, do jej specjalistycznych osiągnięć. Przeżywają nie tylko dzieci, które dawniej nie miałyby szans na przekroczenie okresu niemowlęctwa, ale i dorośli, chronieni wprawdzie skuteczni przed wieloma chorobami zakaźnymi, ale którzy nie przestrzegając jakichkolwiek zaleceń zdrowotnych często zapadają na choroby cywilizacyjne, co prowadzi do poważnych konsekwencji. Z drugiej strony istnieje ogromna nierówność w dostępie do podstawowych zdobyczy cywilizacyjnych. Np. w biednych krajach Afryki i Azji blisko dwa miliardy ludzi nie ma dostępu nie tylko do lekarzy, ale do bezpiecznej wody pitnej. Paradoksem współczesnych systemów ochrony zdrowia jest to, że kilkadziesiąt procent środków przeznaczonych na finansowanie świadczeń zdrowotnych pochłania zaledwie kilka procent populacji, a ostatni rok życia wielu ludzi kosztuje więcej niż wydatki ponoszone na nich przez system w ciągu kilkudziesięciu lat.
Pojawiają się równocześnie inne problemy. Powszechność dostępu i stosowania antybiotyków uratowała w XX wieku miliony istnień ludzkich. Jednak ta sama powszechność dostępu oraz swoboda i pewna beztroska w ustalaniu wskazań do ich stosowania przez lekarzy spowodowała, że wiele groźnych szczepów bakteryjnych wykazuje oporność na nowe antybiotyki, zanim jeszcze zostaną one wprowadzone na rynek. Wielu rozsądnych lekarzy, przewidując możliwość kresu ery antybiotyków, nawołuje do opamiętania w ich stosowaniu. Żeby pokonać złe nawyki i zmienić przyzwyczajenia nie tylko lekarzy, ale także ich pacjentów, potrzebne jest pełne zrozumienie współzależności człowieka i środowiska, w którym żyje. Czy tego chcemy, czy też nie, organizm człowieka jest skolonizowany 10-krotnie większą liczbą drobnoustrojów niż ma własnych komórek. W jednym mililitrze treści jelita grubego znajduje się do 11 miliardów bakterii. Cały organizm zasiedla ponad trzysta gatunków bakterii. Czy wszystkie z nich należy bezwzględnie zwalczać? Czy zawsze powinniśmy stosować antybiotyki w leczeniu zakażeń? Jakie są przyczyny, dla których wiele chorób ma u swojego podłoża różne zakażenia? Czy zawsze o chorobie decyduje obecność jakiegoś patogenu? Dlaczego coraz więcej bakterii jest opornych na antybiotyki? Czy kiedyś nie zabraknie nam skutecznych antybiotyków do zwalczania zakażeń? Czy jedynym ratunkiem są szczepionki?
Na wiele z tych pytań próbujemy odpowiedzieć (w trzyczęściowym zamierzeniu wydawniczym) – nie wprost, lecz przez próbę uświadomienia Czytelnikom złożoności czynników i procesów, które warunkują istnienie równowagi, lub jej brak, w relacjach między drobnoustrojami i człowiekiem (gospodarzem).
Pierwszy tom tego cyklu, który oddajemy w ręce naszych Czytelników, to stosunkowo prosto podana, ale nie uproszczona, wiedza na temat najnowszych osiągnięć w dziedzinie infekcjologii, nauki obejmującej zdobycze immunologii i mikrobiologii klinicznej, mikrobiologii komórkowej, molekularnej epidemiologii chorób infekcyjnych (zakaźnych i pasożytniczych) i biologii populacji drobnoustrojów. Każda z trzech części zaplanowanego cyklu jest w zamierzeniu autonomiczna i stanowi całość.
Pierwsza część – Atlas, zatytułowany “Teoretyczne i praktyczne podstawy infekcjologii pozwoli na zrozumienie i szybkie opanowanie wiedzy na temat różnych rodzajów patogenów, barier ochronnych organizmu i mechanizmów odporności przeciwzakaźnej. W prosty sposób wyjaśni, na czym polegają i jakie są warunki zakażenia i zarażenia organizmu człowieka (gospodarza), a w następstwie pojawiania się (bądź nie pojawienia) określonej choroby a także, jaki wpływ na odporność przeciwzakaźną człowieka mają rozmaite czynniki, w tym wrodzone i nabyte zaburzenia odporności, stres, urazy, sposób i jakość odżywiania, czy rozmaite choroby, np. autoagresyjne lub nowotworowe.
Druga część – w przystępny sposób zapozna Czytelnika z najczęściej występującymi chorobami zakaźnymi i pasożytniczymi, przenoszonymi bezpośrednio i za pośrednictwem wektorów. Będzie to niekonwencjonalne kompendium użytecznej i praktycznej wiedzy dla studentów oraz lekarzy dowolnych specjalności, ułatwiające szybkie zidentyfikowanie problemu oraz przedstawiające sposoby jego rozwiązania.
Część trzecia – zamykająca cykl, to opis najnowszych osiągnięć w dziedzinie genomiki i proteomiki oraz biologii in silico, z przykładami praktycznych zastosowań oraz omówieniem perspektyw wykorzystania metod biologii molekularnej w infekcjologii. Ta część wytycza również pewne ramy rozwoju infekcjologii, jako nauki integrującej wiedzę o możliwościach człowieka współistniejącego ze środowiskiem bytowania.